T24 Haber Merkezi
Gezi davası kapsamında 18 yıl mahpus cezasına çarptırılan Hakan Altınay, kaleme aldığı yazıda, “Avrupa ve Türkiye ortasında kurulacak daha âlâ bir sohbetin vadettiklerinden ümidi kesemeyiz. Daha uygununu yapabiliriz ve yapmalıyız” kanısını lisana getirirken, “Başlangıç olarak, neden Türkiyeli üniversite öğrencilerine zahmetsiz vize verilmesini sağlayıp onların Avrupa’daki akranlarıyla vakit geçirmesini sağlamayalım?” diye yazdı.
Tutuklu bulunduğu Silivri Cezaevi’nden, Britanya’nın önde gelen iktisat yayınlarından The Economist mecmuası için kaleme aldığı yazıda, “Türkiye’nin otoriterlik mazeretiyle gözden çıkarıldığına” inanan Altınay, Avrupa’nın Türkiye ile tekrar diyalog kurması gerektiğini ve isteğini lisana getirdi.
“18 yıllık bir mahpus cezasına çarptırıldım ve bu makaleyi yüksek güvenlikli bir cezaevinden el yazısıyla yazıyorum. Ben 2013 yılında İstanbul’un Seyahat Parkını yıkma planları ortaya çıktıktan sonra başlayan hükümet aykırısı protestoları organize etmek savıyla yakın vakitte tutuklanmış yedi şahıstan biriyim” sözleriyle başlayan Altınay’ın kaleme aldığı yazıda şunlar yer aldı:
“Uluslararası Af Örgütü bizleri niyet mahkûmu ilan etti”
“Economist mecmuasının devamlı okuyucuları büyük ihtimalle Türkiye’de gerileyen demokratik standartlara dair anlatılara aşinadırlar. Davada birlikte yargılandığım öteki sanıklar bir mimar, bir kent plancısı, birkaç akademisyen ve sivil toplum çalışanı, bir sinema imalcisi ve bir avukattan oluşuyor. Milletlerarası Af Örgütü bizleri fikir mahkûmu ilan etti. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi yargılama sürecimizin Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nde yer alan birden fazla hakkı ihlal ettiğine karar verdi ve yargılamanın tüm sonuçlarının ortadan kalkması gerektiğine hükmetti. Buna karşın biz hala cezaevinde tutukluyuz.
“Karmaşık ve bol tezatlı bir gerçekliği gözden kaçırıyorsunuz”
Belki insan hakları karnesine ve demokratik gerilemesine aşina olduğunuz için Türkiye’yle ilgili gereğince bilgi sahibi olduğunuza inanıyorsunuz. Benim öyküm, her iki alandaki değerlendirmelerle tam manasıyla uyumluymuş üzere görünüyor. Ancak tüm kıssanın bundan ibaret olduğunu düşünüyorsanız korkarım ki karmaşık ve bol tezatlı bir gerçekliği gözden kaçırıyorsunuz. “Otoriter Türkiye” anlatısının altına o denli kolay kolay yerleştirilemeyecek kıymetli gelişmeler var: Eylül ayında kapılarını açan ve yarım milyon ziyaretçiye mesken sahipliği yapması beklenen İstanbul Sanat Bienali; sayıları süratlice artan bağımsız ve güçlü internet haber kaynakları; ülke genelinde ormanları, zeytinlikleri ve dereleri korumak için gayret eden etraf hareketleri; kamuda çalışan öğretmenleri destekleyen Öğretmen Ağı ve Öğretmen Akademisi Vakfı üzere birçok sivil toplum teşebbüsü; ve hiç kimsenin yalnız ve hukuksal yardım almadan yargılanmaması için pro-bono (bila ücret) çalışan binlerce avukat.
“İlgi ve meraka muhtaçlığımız var”
İstanbul Boğazı anlatmak istediğim şeye uygun bir paralellik arz ediyor: bu Karadeniz ile Akdeniz ortasında, gemi kaptanlarının 90-derecelik dönemeçler ortasında seyretmek zorunda oldukları dar lakin işlek bir su yolu. Boğaz’da bariz yüzey akıntısı kuzeyden güneye hakikat akar, lakin birebir vakitte güneyden kuzeye giden daha ağır ve daha tuzlu Akdeniz sularının oluşturduğu bir taban akıntısı da vardır. Kaptanların bu iki akıntıya da hâkim olmadıkları sürece Boğaz’ı muvaffakiyetle geçmeleri mümkün değildir. Birebiri Avrupa ve Türkiye alakaları için de geçerli. Vakit zaman çelişkili görünen dinamikleri sezebilmek ve anlamlandırabilmek için kıymetli ölçüde ilgi ve meraka gereksinimimiz var.
“İyi bir sohbetin hoşluğu ve büyüsü, her iki tarafı da başkasına karşı daha görünür kılabilmesidir”
Türkiye ile Avrupa’nın geri kalanı birbiriyle birçok açıdan iç içe geçmiş durumda. Avrupa ve ötesindeki arkadaşlarımız, Türkiye’yle yoldaşlık etmek isterlerse, samimi bir merak ve yapan bir sohbete katılma isteği üzücü bir başlangıç olmayabilir. Önderler ortasındaki çıkar odaklı bağlantılar yerine, akranlar ortasında daha fazla etkileşime muhtaçlığımız var: çocuk yetiştirmenin zorlukları ve keyfinin tartışıldığı platformlarda ebeveynler ile ebeveynler, eğitimin geleceğini şekillendiren forumlarda öğretmenler ile öğretmenler, ve ortak sorularımızı tekrar tasavvur eden kültürel programlarda sanatkarlar ile sanatkarlar buna örnek olabilir. Düzgün bir sohbetin hoşluğu ve büyüsü, her iki tarafı da başkasına karşı daha görünür kılabilmesidir.
“Bu kısır döngüyü birlikte kırabilecek miyiz?”
Yakın geçmişin çok ümit verici olduğunu söylemenin güç olduğunu itiraf etmeliyim. 15 Temmuz 2016’da Türkler olarak kendi savaş uçaklarımızın ülkemizin parlamentosunu bombalamasına, Türk tanklarının insanları otomobillerinin içinde ezdiğine şahit olduk. Generaller kendi yaverleri tarafından rehin alındı. Rastgele bir toplum için, bu deneyim derin bir güvencesizlik kaynağı olurdu ve bunu yaşayan bir toplum arkadaşlarını yanlarında görmek isterdi. Üzülerek söylemek gerekir ki, bu Türkler için gerçekleşmedi. Türklerin büyük çoğunluğunun bu darbe teşebbüsünden sorumlu tuttuğu Fethullah Gülen geçtiğimiz yıllarda önde gelen Avrupa gazetelerinin görüş sayfalarında “Türk muhalif” tarifiyle kendisine yer bile buldu. Tıpkı vakitte Türkiye’deki üst seviye yetkililer de on yılı aşkın müddettir Avrupa’ya karşı hırçın bir lisan kullanmaya başladılar. Bu kısır döngüyü birlikte kırabilecek miyiz?
“Avrupa’nın, Türkiye’nin dinamik toplumuyla manalı bir etkileşim kurmaktan caymak için yarattığı mazeretin ardında da bu olabilir mi?”
Batı dünyasının Türkiye’ye yönelik telaş yüklü algısının derin kökleri olduğuna dair telaş duymamız için sebepler var. Mesela dünyanın en kıymetli sanat kurumu olan Paris’teki Louvre Müzesi’ni ele alalım. Ziyaretçilerin birden fazla müzedeki Mona Lisa portresine akın etse de, müzenin en büyük salonundaki en merkezi yerleştirme Eugène Delacroix’nın Sakız Adasında Katliam tablosuna ayrılmıştır. Bu tablo 1822 yılındaki Yunan bağımsızlık savaşında Osmanlı İmparatorluğu askerlerinin adadaki Yunanlıları katledişini resmeder. Enteresan olan, Delacroix’nın resmettiği bu olaylara hiçbir halde tanıklık etmemiş olmasıdır. Ama Türklerin canavarca hareket ettiklerinden o kadar emindir ki bu sahneyi devasa bir tuvale resmetmiştir. Bugüne kadar hiç kimse Delacroix’nın – ve Louvre müzesi küratörlerinin – nasıl bu kadar emin olabildiklerini sorgulamadı. “Rhodes Devrilmeli” hareketinin yaşandığı ve Woodrow Wilson’ın isminin kendi üniversitesinden kaldırıldığı bu devirde bir “Delacroix’yı İndirin” hareketi şimdi ortada yok. Ve hala Oryantalizmin geçmişi ve bugününe dair gerçek bir yüzleşme yaşanmadı. Sanki “otoriter Türkiye” anlatısının Avrupa’nın zihninde bu kadar kolay yer bulmasının ve Avrupa’nın, Türkiye’nin dinamik toplumuyla manalı bir etkileşim kurmaktan caymak için yarattığı mazeretin gerisinde da bu olabilir mi?
“Türkiye ve Avrupa da denemeli”
Avrupa ve Türkiye ortasında kurulacak daha âlâ bir sohbetin vadettiklerinden ümidi kesemeyiz. Daha düzgününü yapabiliriz ve yapmalıyız. Başlangıç olarak, neden Türkiyeli üniversite öğrencilerine zahmetsiz vize verilmesini sağlayıp onların Avrupa’daki akranlarıyla vakit geçirmesini sağlamayalım? Birbirimizden vazgeçmek için uygun sebepler bulmak güç değil. Ancak hepimizin çok şey borçlu olduğu merhum Mihail Gorbaçov’un, mezar taşında “Denedik” yazmasını istediğini hatırlayalım. Türkiye ve Avrupa da denemeli.”