DİYARBAKIR – Rıfat Ilgaz’ın “Alişim” şiiri şu dizelerle başlar:
“Kasnağından fırlayan kayışa/kaptırdın mı kolunu Alişim!” Bu iki dize bir olayı soğukkanlılıkla anlatır ve ama kaynağından fırlayan kayışa kaptırılan kolun acısını kuvvetle hissettirir.
Şiirin devamında bir kolunu kaybetmiş Aliş’in fizikî ve duygusal yıkımının yanı sıra ekmek kavgasındaki çaresizliğini de anlatır.
Bu iki dizenin akabinde şu dizeler gelir:
“Daha dün öğlen paydosundan önce
Zileli’nin gitti ayakları.
Yazıldı onun da raporu:
‘İhmalden!'”
Şiir, Zileli’nin ayaklarının da tıpkı Aliş’in kolu üzere “İhmalden” gittiğini hatırlatır ve işyerlerinde kopan kollar ve ayakların sıradanlaştığını vurgular.
Rıfat Ilgaz’ın sevdiğim diğer şiirleri de vardır lakin Alişim şiiri okuduğum günden bu yana mıh üzere durur aklımda. Zira Alişim, Türkçe şiirde Aliş üzerinden emekçi sınıfının maruz kaldığı muameleyi en güzel anlatan şiirlerden biridir.
Bu yazıda bahis şiir değil. Bana bu şiiri bir sefer daha hatırlatan Antepli dokumacılık personeli Adem Yıldırım’ın öyküsü oldu.
İŞÇİ ADEM YILDIRIM’IN KOPAN KOLU
Antepli Adem Yıldırım 34 yaşında. Yıldırım, biri 11, başkası 8 yaşında iki çocuk babası. Birinci gençliğinden bu yana, yani 15 yıllık dokuma çalışanı.
Adem Yıldırım, Mart ayında Erdemoğlu Holding bünyesindeki Özerdem Mensucat firmasında işe başladı. 10 Temmuz günü iş kazası geçirdi ve sol kolunu makineye kaptırdı. Kolu dirsek hizasından koptu.
“Kaza sabah 8:30’da oldu” diyor Yıldırım. “Makinenin stop tuşuna bastım ve makineyi temizlemeye başladım. Bir tarafını temizledim, bir sorun olmadı. Fakat öteki tarafı temizlerken kolumu kaptırdım.”
Stop tuşuna basıldıysa makine nasıl çalışır? Bakımı mı yapılmamıştı? Bir arıza vardı da kimse fark etmemiş miydi? Ya da arıza fark edilmiş lakin ihmal mi edilmişti? Bu soruların karşılığını Yıldırım bilmiyor. Çin malı olduğunu belirttiği makinede tamiri ihmal edilmiş bir arıza varsa da kendisinin bir bilgisinin olmadığını söylüyor. Fakat iş güvenliğinin yetersiz olduğunu gözlemlediğini de ekliyor kelamlarına. “Mesela makinede sensör yoktu. Sensör olsa bu türlü bir kaza gerçekleşmezdi” diyor Yıldırım.
Kolunu makineye kaptıran Yıldırım’a birinci müdahaleyi mesai arkadaşı yapıyor. Makine durduruluyor, koluna tampon yapılan Yıldırım, ambulansla hastaneye naklediliyor.
İKİ SEFER İNTİHAR TEŞEBBÜSÜNDE BULUNDU
Bir hafta hastanede tedavi gören Yıldırım, tedaviye meskende devam ediyor. Ruhsal takviye için birkaç seans terapi almış ve hala ilaç kullanıyor. Fizik tedavi de gören Yıldırım, “Ağır ilaçlar kullanıyorum” diyor.
Kolunu kaybettiği güne kadar kol gücüyle hayatını idame etmiş Yıldırım. Artık bir kolu ve diğer bir geçim kaynağı yok. Babasına ilişkin gecekonduda yaşıyor. Okula giden çocuklara harçlık verememek canını çok yakıyor.
Kolunu kaybetmesi ve gelecek derdi Yıldırım’ın buhran geçirmesine neden oldu. İki sefer intihar teşebbüsünde bulundu. Yıldırım, “Şimdi ilaç kullanıyorum. Sakin olmaya çalışıyorum zira kazadan sonra çabuk öfkeleniyordum. Kendime de diğerine da ziyan vermek istemiyorum. Terapiye devam edemedim fakat aldığım ilaçlar umarım bana düzgün gelecek” diyor.
‘KİMSE KAPIMIZI ÇALMADI’
“Gidenler gitti Alişim,
boş kaldı ceketin sağ kolu…”
Adem Yıldırım’ın ceketin boş kalan koluna alışması çok vakit alacak. Bir de operatör olarak çalıştığı işe bir daha dönemeyecek. Yıldırım’ın kolunun dirsek hizasından kopması bütün hayatının altüst olması manasına geliyor.
Erdemoğlu Holding bünyesindeki Özerdem Mensucat ne düşünüyor bu mevzuda? Bir elemanı çalışırken kolunu kaybetmişse, hayatının bundan sonrasını idame edebilmesi için harekete geçmesi gerekir, değil mi? O denli olmamış maalesef. “Ne vicdan ne merhamet var” diyen Yıldırım’ın dediğine nazaran Özerdem Mensucat hastane masraflarını karşıladı. Fizik tedaviye giderken kolunun ziyan görmemesi için taksi kullanmak zorunda olan Yıldırım, şirketin ayda 5-6 bin lira tutan taksi parasını hesabına yatırdığını söylüyor.
Başka? Diğer bir şey yok. Yıldırım, “Kapımı çalan olmadı. Yiyeceğin ekmeğin var mı, konutta çorba pişiyor mu, diye soran olmadı. Bu, insanın zoruna gidiyor. Ben o şirketin tozunu yuttum, paklığını yaptım, orada alın teri döktüm. Fakat ne vicdan ne merhamet kalmış. Kolum koptu, unutup gittiler beni” diyor.
‘KENDİMDEN GEÇTİM, ÇOCUKLARIN GELECEĞİNİ DÜŞÜNÜYORUM’
“Çocuklarımın geleceğini düşünmeliyim” diyen Yıldırım, avukat desteği ile tazminat hakkı için şirketle görüşmeler yapmış. Bir uzlaşıya varamamışlar. “Anladım ki emekçiler bunların umurunda değil. Özerdem Mensucat Türkiye’nin en varlıklı şirketlerinden biri fakat bir emekçileri kolunu kaybetmiş, işsiz kalmış, geleceği belgisiz olmuş, gelip kapısını bile çalmadılar, hal hatır sormadılar” diyerek, en çok karşılaştığı duyarsızlığı hazmedemediğini söylüyor.
İki küçük çocuğu var ve “Kendimden geçtim, çocukların geleceğini düşünüyorum” diyen Yıldırım, şirkete maddi manevi tazminat davası açmaya hazırlandığını söyledi.
GEREKİRSE FİRMAYA DAVA AÇILACAK
Dava kelam konusu olunca süreçle ilgili bilgileri Adem Yıldırım’ın avukatı Ömer Altundağ’dan aldık.
“Makinenin stop tuşunun çalışmaması sonucunda müvekkil sol kolunu makineye kaptırdı ve kolu dirsek hizasından koptu” hatırlatmasında bulunan Altundağ, şunları söyledi:
“O tarihten bu yana tedavisi ve ameliyatları devam ediyor. Bu süreçte müvekkil ruhsal olarak da çok yıprandı. 2 kere intihara kalkışan müvekkilimiz ruhsal olarak da tedavi görüyor ekte ve ağır ilaçlar kullanıyor. Patron ile yapılan birinci görüşmelerde müvekkil için 100.000 TL manevi tazminat teklif edildi. Tarafımızca kabul edilmesi mümkün olmayan bu tekliften sonra süreç patron tarafının yeni teklif için daima ertelemeleri ile geçiştirildi. Tarafımızca haricen maluliyet raporu ve aktüer hesap raporu alındı. Müvekkilin hak kazandığı tazminat somutlaşmış olmasına karşın patron bu tazminatın çok uzağında tekliflerle belgeyi kapatmaya çalıştı. Türkiye’nin en büyük firmalarından olan, ortaklarının Türkiye’nin en zenginleri listesinde tepeyi paylaşan bu firma, fabrikasında kolunu kaybeden emekçisine hak ettiği tazminatı dahi ödemedi. Türkiye’nin en zenginleri de olsalar patronlar iş güvenliği önlemlerini ve iş kazasından kaynaklı hak edilmiş tazminatları maliyeti artıran bir ögeden ibaret görüyorlar. Çabucak mahkemeye başvurmak taraftarı olmadık lakin müvekkilimizin hak ettiği tazminatı alabilmesi için dava açmak üzere hazırlıklarımızı da yapıyoruz.”
YILDIRIM YAZGISINI TERSYÜZ ETMEYE HAZIRLANIYOR
“Alişim” şiiri Rıfat Ilgaz’ın 1943’de yayınlanan “Yarenlik” isimli birinci kitabında yer alıyor. 1943’ten bu yana ya da Alişim’den Adem Yıldırım’a kadar kimbilir kaç Aliş kolsuz, kaç Zileli ayaksız kaldı. Ve şiirdeki üzere köylerine yani sersefil yoksulluklarına döndüler.
Adem Yıldırım kolunun fizikî ve duygusal acısını unutmaya çalışıyor. Kitap okuyor ve acıyı unutmak için oyalanacak öbür şeyler buluyor. Ve hakkını alabilmek için gücünü muhafazaya çalışıyor. Sermaye tarafından kendisine çizilen mukadderatı tersyüz etmeye hazırlanıyor.