Kısadalga muharriri Mehmet Çetingüleç, kaleme aldığı yazısında döviz kurlarındaki yükselişi yazdı.
Çetingüleç’in yazısının tamamı şöyle:
“Döviz kurlarındaki artışın nedenini sorgularken dış ticarete bakmak lazım. Ticaret hacmi artıyor, lakin ihracatımızın ithalatı karşılama oranı düşüyor. Daha az döviz kazanıp, daha fazla harcıyoruz. Bu durum Türk lirasını eritiyor. Siz istediğiniz kadar baskı yapın, “liralaşma” stratejisi güdün, boşuna…
Vatandaş doların yükseleceği beklentisiyle akın akın döviz hesaplarına ya Kur Muhafazalı Mevduata yöneliyor. Evvelki hafta KKM hesapları yüzde 25 artışla 1 trilyon 700 milyar liraya yükselmişti. Geçen hafta 1 trilyon 780 milyar liraya çıktı.
Ayrıca yurt içi yerleşiklerin döviz mevduatı geçen hafta 3 milyar 950 milyon dolar artışla 187 milyar 650 milyon dolara ulaştı. Türk lirasına itimat olsa bu kadar büyük para direkt dövize ya da dövize dayalı hesaplara akar mı?
Kaçışın manası şu; Merkez Bankasının faiz siyaseti üzere, liralaşma siyaseti da iflas etmiş durumda. Dış ticaret dataları “alarm” noktasını aşmış.
Mart ayına bakalım: İhracat 23.6 milyar dolar, ithalat 32.2 milyar dolar. Dış ticaret açığı 8.6 milyar dolar. Şubat ayındaki 12 milyar doları eklediğinizde yalnızca 2 ayda 20 milyar doların üzerinde dış ticaret açığı. Ocak – Mart periyodunda ihracatın ithalatı karşılama oranı yüzde 63’e düşmüş. Bu sayı tehlike işareti. Hemen yüzde 80’lere yaklaşması lazım. Lakin umut yok.
Çünkü dövizin ucuz olduğunu düşünenler yalnızca dolara ve KKM hesaplarına yönelmiyor. Orta mallar başta olmak üzere her türlü ithalatta patlama var. Vatandaşlar da “dolar artacak” diye ithalat çılgınlığına katılmış durumda. Bilgisayar, telefon, lüks eserler, vs… Ne varsa mevcut kur düzeyinden almaya çalışıyorlar.
Sonuç… Daha çok dış ticaret açığı ve doğal uzantısı olarak cari açık. 2021 yılında 7.2 milyar dolar olan cari açık 2022 yılında 48.8 milyar dolara yükseldi. Yaklaşık yüzde 700 artış! Ve durmuyor. Yalnızca Şubat 2023’te 8.8 milyar dolar açık verildi. 12 aylık cari açık 55.4 milyar dolarla son 10 yılın en yüksek seviyesine ulaştı. Yani döviz gelirlerimizin artacağına, durumun normalleşeceğine ait umut yok. Yalnızca turizmden beklenti var. O da açığı kapatmaya yetmez.
Çünkü Rusya ile mutabakat yapıldı ve gaz ödemeleri süreksiz olarak durduruldu. Hesaplara girmeyen bir borç. O sayılar eklense gerçek cari açık bugünkünden çok daha yüksek olacak. Durdurulan gaz ödemeleri için 30 milyar dolar üzere devasa bir sayıdan kelam ediliyor. Yabancı kuruluşlar varsayımlarını güncelliyor. BofA ve HSBC üzere kuruluşlar dolarda yılsonuna kadar yüzde 15-25 ortası artış bekliyor. Yılsonunda 1 dolar 24 lira olur diyenler çoğaldı. Standard Chartered üzere 36 liraya çıkacağını argüman edenler de var. Bu iddiaları Türkiye’de enflasyonun düşmeyeceğini varsayarak yapıyorlar. Yabancıların beklentisi seçimden sonra faizin yüzde 40’lara çıkacağı tarafında…
Kur hareketlerinde dikkat çeken bir detay. Faizler artmaya devam ettiği halde, dövizin tansiyonu düşmedi. Ayrıyeten tabelada yazanla süreç yapılan kur ortasında fark büyük. Tıpkı tabela faiziyle gerçek faizin birbirini tutmaması üzere. Cuma günü ilan edilen kur 19.36 ancak bankalar doları 20 liradan satıyor. Beklentilerin berbat olması makası güzelce açmış…
Bu durum sürdürülebilir mi? İktisattan Sorumlu eski Devlet Bakanı Prof. Dr. Işın Çelebi sorunun yanıtını verdi:
“Bu sürdürülemez. Türkiye’nin temel sorunu döviz külfeti. Döviz gereksinimini karşılayamazsan bir müddet sonra süratle giden otomobilin fren yapması üzere iktisat fren yapar.”
Çelebi, ihracatın ithalatı karşılama oranının yüzde 60’lar seviyesine gerilemesini şöyle kıymetlendirdi:
“Daha evvel yüzde 85 – 90’dı. Kurdaki baskı ihracatı düşürüyor. Acil toparlanma için kuru hür bırakmak lazım. İhracat artarsa doların aşağı gerçek ineceğini sanmıyorum, lakin bir yerde istikrara oturur.”
Peki dolar endeksi ne olur? Işın Çelebi, Türkiye’nin bilakis doların dünyada kıymet kaybetmeye devam edeceğini, ABD’nin ihracatını artırmak için bunun gerekli olduğunu kelamlarına ekledi.
Tansiyonun bir an evvel düşmesi için seçimin birinci çeşitte sonuçlanması Türkiye’nin hayrına olacak…
Döviz kurları -Çin azabı gibi- her gün damla damla artarken, denetim düzenekleri da giderek zayıflıyor. Merkez Bankasının rezervlerindeki 3 haftalık erime 7 milyar dolar oldu. Net rezerv eksi 47 milyar dolar, brüt rezerv 121 milyar dolara geriledi.
Son olarak Suudi Arabistan’dan gelen 5 milyar doların piyasalardaki kararı 1 ay bile sürmedi! Tam bir köşeye sıkışmışlık hali var baskılanmış “yapay” piyasada…