Ankara’dan Şam’la olağanlaşma için adımlar atılabileceğine dair bildiriler gelirken Suriye Parlamentosu milletvekili ve Dış Bağlar Komitesi Lideri Pierre Marjane, “Türkiye ile bir diyalog tabanı oluşabilir lakin öncelikle Türkiye terörist çeteleri finanse ederek, eğiterek Suriye topraklarını işgal ettiğini kabul etmeli” dedi.
Kısa Dalga’dan Armağan Levent’e konuşan Marjane, “Türkiye’nin ayrıyeten Suriye topraklarından çekilmeye hazır olduğunu göstermesi gerektiğini” söz etti.
Türkiye’nin Suriye ve Irak’ın kuzeyine düzenlediği ‘Pençe-Kılıç’ hava harekatına da değinen Marjane, “Türkiye’nin son hava saldırısı Kürt ayrılıkçı milislere bir bildiriydi ancak birebir vakitte şehitler ortasında Suriyeli siviller ve askerler var” dedi.
Merjane, “İki ülke istihbaratları ortasındaki temas arabulucu olmadan gerçekleşiyor. Bu sebeple ikinci evreye yani diplomatik diyaloğa geçmek mümkün ki, buna Adana Muahedesi ve Türkiye’nin Suriye topraklarından çekilme konusunda istekliliği temel olabilir” dedi.
Arap Ayaklanması’ başlamadan evvel Türkiye ve Suriye ortasında terörist yapılara yönelik ortak çabayı öngören ve her iki devletin de haklarını müdafaayı hedefleyen Adana Mutabakatı yapılmıştı.
|
Adana mutabakatına nazaran Suriye’nin verdiği taahhütler şöyle: “1- PKK başkanı Abdullah Öcalan mutabakata varıldığı tarih itibariyle Suriye’de değildir ve Suriye’ye girmesine müsaade verilmeyecektir. 2- Suriye’de olduğu söylenen PKK kampları mutabakata varıldığı tarihten itibaren faaliyette değildir ve faaliyete geçmelerine müsaade verilmeyecektir. Birçok PKK üyesi tutuklanmış ve isimleri Türk tarafına iletilmiştir. 3- Suriye idaresi ülke toprakları üzerinde PKK’nın askeri, ekonomik ve siyasal faaliyetlerinin hiçbirine müsaade vermeyecek, örgüt propagandasına müsaade etmeyecektir. 4- Suriye idaresi PKK’nın “terörist bir örgüt” olduğunu kabul etmiştir 5- Suriye idaresi, ülke topraklarında PKK’nın eğitim ve barınma maksatlı kamp ve öteki tesisler oluşturmasına ve ticari faaliyetlerine müsaade vermeyecektir. PKK üyelerinin üçüncü bir bölgeye geçişleri için Suriye topraklarının kullanılmasına müsaade etmeyecektir. 6- Suriye idaresi, Abdullah Öcalan’ın tekrar Suriye topraklarına girmemesi için her türlü önlemi alacak ve hudut kapılarına bu doğrultuda talimat verecektir.” Bu protokolün imzalanmasının akabinde Türkiye ve Suriye bağlarında bir de- eskalasyon meydana geldi. İki ülkenin birbiriyle ilgisi birçok alanda gelişme gösterdi. Muahedenin imzalanmasından aylar sonra Suriye’den gönderilen Öcalan Kenya’nın başşehri Nairobi’de yakalandı ve akabinde 15 Şubat 1999’da Türkiye’ye teslim edildi. |
Ankara-Şam ilişkileri
Suriye’de protestoların şiddetle bastırılmaya çalışılmasıyla 15 Mart 2011’de başlayan ve hala devam eden, terör örgütlerinden devletlere birçok tarafın dahil olduğu, 2. Dünya Savaşı sonrası periyodun en kanlı çatışmalarından olan Suriye İç Savaşı Şam idaresinin Batı dünyasıyla ilişkisini kopardı. Şam’ın ülkenin birtakım kısımlarında denetimi kaybetmesiyle oluşan güç boşluğundan faydalanan IŞİD üzere radikal İslamcı kümeler da savaşın tarafı haline geldi.
Türkiye, savaş boyunca Esad’ı devirmeye çalışan muhalif kümelere dayanak verdi. Erdoğan’ın Cumhurbaşkanlığı ve Ahmet Davutoğlu’nun Başbakanlığı’nda Türkiye, artan IŞİD hücumları nedeniyle Şah Fırat Operasyonu’nun düzenleyerek TSK’yı Suriye’ye soktu ve Süleyman Şah’ın naaşını taşıdı.
Türkiye, Suriye’nin kuzeydoğusunu terör örgütü olarak tanıdığı SDG’nin denetim etmesini de bir ulusal güvenlik tehdidi olarak görüyor. ABD’nin IŞİD’le gayret ve devamında SDG ile YPG’yi desteklemesi, Ankara-Washington sınırında bir gerginlik konusu.
Türkiye 2016’dan bu yana Suriye’nin kuzeyine 4 kapsamlı operasyon düzenledi. Bu harekatlar 2016’da Cerablus, El-Bab ve Halep’e yapılan Fırat Kalkanı, 2018’de Afrin ve Halep’e yapılan Zeytin Kısmı, 2019’da Rasulayn ve Tel Abyad’a yapılan Barış Pınarı, 2020’de İdlib’e yapılan Bahar Kalkanı harekatları.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, savaş boyunca Esad tersi birçok telaffuz kullandı, Suriye önderine “katil”, “terörist” dedi, “Muhaliflerin Esad’ı indireceğini” söyledi. Bu periyotta birçok AKP yetkilisi ve iktidara yakın medya kuruluşu Esad’a ‘Esed’ diye hitap etmeye başladı.
2022’de Türk dış siyaseti İsrail, Mısır ve Ermenistan üzere geçmişte krizler yaşadığı ülkelerle olağanlaşma sürecine girerken Şam da gündeme geldi. Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu, 2022’nin Ağustos ayındaki bir konuşmasında Suriye Dışişleri Bakanı Faysal Mikdad ile Ekim 2021’de görüştüğünü kamuoyuna duyurdu. Ankara’dan Şam ile de olağanlaşma sürecine girilebileceğine dair sinyaller gelmeye başladı.
Cumhurbaşkanı, Endonezya’daki G20 önderler doruğu sonrası yaptığı açıklamada, Esad ile ilgili soruya, “Siyasette ebedi olarak dargınlık, kırgınlık, küslük olmaz. Haziran seçiminden sonra bir sil baştan yapabiliriz” halinde konuşmuştu.
Erdoğan 23 Kasım’da yaptığı küme toplantısında da, “Esad ile görüşme olabilir, siyasette küslük dargınlık olmaz eninde sonunda adımlarımızı atarız” dedi.
Erdoğan ve Esad, son olarak 2011 yılında telefonda görüşmüştü.